Kentsel dönüşüm, şehirlerin daha modern, güvenli ve sürdürülebilir hale gelmesi amacıyla önemli bir gelişme olarak kabul edilmektedir. Ancak, bu süreç, genellikle inşaat şirketleri, mülk sahipleri ve kiracılar arasında çeşitli zorluklara yol açmaktadır. Özellikle kiracıların, kentsel dönüşüm projelerine karşı gösterdikleri direnç, sürecin sağlıklı bir şekilde ilerlemesine engel olabilmektedir. Kiracı engeli, hem mülk sahipleri hem de inşaat firmaları için ciddi bir sorun teşkil etmekte ve bu durum, kentsel dönüşümün hızla gerçekleşmesini zorlaştırmaktadır.
Bu yazıda, kentsel dönüşümde kiracı engelinin neden olduğu sorunları, kiracıların haklarını, bu süreci nasıl aşabileceklerini ve çözüm yollarını inceleyeceğiz.
Kentsel Dönüşüm Nedir ve Neden Önemlidir?
Kentsel dönüşüm, şehirlerin mevcut yapılarının yıkılarak yerlerine modern, güvenli ve sürdürülebilir binaların inşa edilmesi işlemidir. Türkiye’nin birçok büyük şehrinde, özellikle de İstanbul, İzmir ve Ankara gibi metropollerde kentsel dönüşüm projeleri hızla hayata geçmektedir. Bu projeler, eski ve riskli binaların yerine, deprem güvenli, enerji verimli ve daha yaşanabilir alanların inşa edilmesini hedefler.
Kentsel dönüşümün en önemli amacı, halkın güvenliğini sağlamaktır. 1999 İzmit depremi sonrasında Türkiye’de depreme dayanıklı binaların önemi daha fazla anlaşılmıştır. Ancak, bu süreçte karşımıza çıkan engellerden biri de kiracılardır. Kiracılar, haklı olarak mevcut evlerinde yaşamaya devam etmek isterken, mülk sahipleri kentsel dönüşüm projelerine başlamakta ve kiracılar bu projelerin bir parçası haline gelmektedir.
Kentsel Dönüşümde Kiracı Engeli Nedir?
Kentsel dönüşüm sürecinde kiracı engeli, bir binanın yıkılması ve yeniden inşa edilmesi için gerekli izinlerin alınması, eski yapının boşaltılması sürecindeki zorlukları ifade eder. Kiracılar, kentsel dönüşüm kapsamında evlerini terk etmek zorunda kaldıklarında, bu süreçte hukuki ve maddi anlamda çeşitli zorluklarla karşılaşabilirler.
Kiracıların, evlerinden tahliye edilmesi için mülk sahiplerinin yasal olarak hakları bulunsa da, kiracılar çoğu zaman bu durumu reddeder ve uzun süre taşınmak istemezler. Kiracıların, taşınma için belirli bir süre talep etmeleri ya da geçici ikamet sağlanması gibi talepleri, kentsel dönüşüm projelerinin başlatılmasını geciktirebilir. Ayrıca, kiracılar yasal haklarını bilmedikleri veya bu süreçte mağduriyet yaşadıkları için, mülk sahipleri ve inşaat firmaları ile karşılıklı anlaşmazlıklar ortaya çıkabilir.
Kiracıların Kentsel Dönüşümdeki Hakları
Kiracılar, kentsel dönüşüm sürecinde birçok hakka sahiptir. Bu haklar, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun çerçevesinde belirlenmiştir. Kanuna göre, kiracıların hakları şunlardır:
- Kiracının Tahliye Edilmesi: Kiracılar, kentsel dönüşüm kapsamında mülk sahibinin talebi doğrultusunda evlerinden tahliye edilebilirler. Ancak, kiracılara tahliye için yeterli süre verilmesi gerekir. Ayrıca, kiracının taşınacağı yeni bir ev ya da geçici konaklama imkanı sağlanmalıdır.
- Taşınma Yardımı: Kiracılara, taşınma işlemi sırasında maddi destek verilmesi gerektiği kanunda belirtilmiştir. Mülk sahipleri, kiracılarının taşınması için belirli bir ödeme yapmalı ve bu süreçte mağduriyet yaşanmamalıdır.
- Yeni Konut Sağlanması: Kentsel dönüşüm projelerinde, kiracılara yeni inşa edilen binalarda öncelikli olarak konut tahsis edilme hakkı da bulunmaktadır. Bu, kiracılar için önemli bir güvence sağlar.
- Emlak Vergisi ve Taşınma Ücretleri: Kiracılara, taşınma sürecinde emlak vergisi ve diğer harcamalar için ödeme yapılması da mülk sahiplerinin sorumluluğundadır.
Kentsel Dönüşümde Kiracı Sorunları Nasıl Aşılır?
Kentsel dönüşüm sürecinde kiracılardan kaynaklanan sorunların aşılabilmesi için, hem mülk sahiplerinin hem de kiracıların haklarına saygı gösterilmesi önemlidir. İşte bu sorunun aşılabilmesi için önerilen bazı çözüm yolları:
- Erken İletişim ve Anlayış
Kentsel dönüşüm süreci başlamadan önce kiracılarla açık ve şeffaf bir iletişim kurulmalıdır. Kiracılara dönüşüm süreci hakkında bilgi verilmesi, hakları ve beklentilerinin açıkça belirtilmesi önemlidir. Ayrıca, kiracılarla anlaşarak sürecin nasıl ilerleyeceği konusunda ortak bir çözüm bulunmalıdır. - Taşınma İçin Ekstra Yardım Sağlanması
Kiracılara taşınma sürecinde maddi destekte bulunmak, bu sürecin daha sorunsuz geçmesini sağlayabilir. Mülk sahiplerinin kiracılara taşınma yardımı sağlaması, sürecin daha hızlı ve sorunsuz tamamlanmasına katkıda bulunur. - Geçici Konut Temini
Kiracılara, taşınmaları süresince geçici konut temin edilmesi, bu zorlu sürecin daha kolay atlatılmasını sağlar. Bu, kiracıların yaşam standartlarını olumsuz etkilemeden, kentsel dönüşüm sürecine katkı sağlamalarına imkan verir. - Yasal Düzenlemeler ve Haklar Hakkında Bilgilendirme
Kiracılara yasal hakları hakkında bilgi verilmesi, sürecin daha sağlıklı işlemesini sağlar. Mülk sahipleri, kiracılara hukuki danışmanlık hizmeti sunarak, hakların bilinmesini sağlayabilirler. - Uzlaşmacı Bir Yaklaşım Benimsenmesi
Kiracılarla mülk sahipleri arasında anlaşmazlıkların çözülmesi için uzlaşmacı bir yaklaşım benimsenmelidir. Hem kiracının hakları korunmalı hem de mülk sahiplerinin projelerini hayata geçirebilmeleri sağlanmalıdır.
Sonuç Olarak
Kentsel dönüşüm, şehirlerin modernleşmesi ve güvenli hale gelmesi açısından önemli bir süreçtir. Ancak, bu süreçte kiracılarla yaşanan zorluklar, projelerin hızla ilerlemesini engelleyebilir. Kiracılara yasal haklarını hatırlatarak, bu sürecin düzgün bir şekilde işlemesini sağlamak mümkündür. Her iki tarafın da haklarına saygı gösterildiği ve açık iletişim sağlandığı takdirde, kentsel dönüşüm projeleri başarıyla tamamlanabilir.
