Kentsel dönüşüm kapsamında yıkılan binalarda hak sahiplerinin mağduriyet yaşamaması için yasal haklar önem kazanıyor. Yıkım kararı alınan yapılarda oturanlar, kira yardımı, taşınma desteği ve tazminat hakkı gibi pek çok koruyucu unsurdan faydalanabiliyor. İşte detaylar…
Kentsel Dönüşüm Sürecinde Tazminat ve Hak Sahipliği: Bilmeniz Gerekenler
Türkiye’nin birçok ilinde riskli yapıların yenilenmesi amacıyla yürütülen kentsel dönüşüm projeleri, hem şehirleşmenin modernleşmesini hem de deprem riskine karşı güvenli yapıların inşa edilmesini hedefliyor. Ancak bu süreçte bazı hak sahiplerinin yeterince bilgi sahibi olmaması nedeniyle mağduriyetler yaşanabiliyor.
Bu yazımızda, kentsel dönüşüm kapsamında yıkımı gerçekleşen yapılarda yaşayan veya mülk sahibi olan bireylerin tazminat haklarını, bu süreçte nasıl başvuru yapabileceklerini ve devletten hangi destekleri alabileceklerini detaylı bir şekilde ele alıyoruz.
Kentsel Dönüşüm Nedir?
Kentsel dönüşüm, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda, riskli binaların ve bölgelerin yeniden planlanarak güvenli hale getirilmesini amaçlayan bir dönüşüm sürecidir. Bu kapsamda, 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun temel dayanak olarak kullanılmaktadır.
Bu yasa, deprem başta olmak üzere afet riskine karşı güvenli konutların oluşturulmasını hedeflerken, vatandaşların mülkiyet haklarını da koruyucu maddeler içermektedir.
Detaylı bilgi için T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Resmi Web Sitesi üzerinden ilgili yasal düzenlemelere ulaşabilirsiniz.
Yıkım Süreci Nasıl Başlıyor?
Bir binanın kentsel dönüşüm kapsamına girebilmesi için ilk adım, riskli yapı tespitidir. Yetkili bir kurum veya lisanslı kuruluş tarafından yapılan bu tespitin ardından, bina resmi olarak “riskli yapı” statüsüne girer.
Ardından süreç şu şekilde ilerler:
- Riskli yapı kararı mal sahiplerine tebliğ edilir.
- Maliklere, itiraz süresi tanınır (15 gün içinde).
- İtiraz olmazsa ya da reddedilirse, bina yıkım süreci başlar.
- Yıkım için yasal süre dolduğunda, idare tarafından yıkım işlemi gerçekleştirilir.
Hak Sahiplerinin Tazminat ve Destek Hakları
Kentsel dönüşüm kapsamında evi yıkılan ya da tahliye edilen kişilerin çeşitli desteklerden yararlanma hakkı vardır. Bu destekler hem maddi hem de sosyal koruma açısından önem taşır.
İşte bu haklardan bazıları:
- Kira Yardımı:
Riskli yapının tahliyesi sonrası, hak sahiplerine belirli bir süre boyunca kira desteği sağlanır. Bu miktar, illere göre farklılık göstermekle birlikte 2025 itibarıyla büyük şehirlerde 3.500 TL’ye kadar çıkabilmektedir.
Başvuru ve detaylar için e-Devlet Kira Yardımı Başvuru Sayfası üzerinden işlem yapılabilir. - Taşınma Yardımı:
Evini boşaltan kiracılara veya geçici olarak evinden çıkan mal sahiplerine tek seferlik taşınma desteği ödemesi yapılır. Bu destek, kira yardımından bağımsızdır. - Vergi, Harç ve Ücret Muafiyeti:
Dönüşüm sürecindeki tapu işlemleri, yapı ruhsatları, noter harçları gibi pek çok kalemde hak sahiplerinden ücret alınmaz. - Tazminat Hakkı (Zarar Karşılığı):
Dönüşüm sürecinde mülkiyet hakkı ihlal edilen, eksik ödeme yapılan ya da hak kaybına uğrayan vatandaşlar için tazminat hakkı doğabilir. Bu tür durumlarda idari yargı yolu açıktır ve dava açma süresi 60 gündür. - Yeni Konut Hakkı / Bedel Karşılığı Konut:
Bazı projelerde vatandaşlara aynı arsa üzerinde yeni bir konut verilmekte ya da değer farkı ödenmektedir. Buradaki şartlar projeden projeye değişir.
Kiracılar Ne Tür Haklara Sahip?
Sıklıkla karıştırılan bir konu da kiracıların haklarıdır. Kiracılar da kentsel dönüşüm kapsamında belirli haklara sahiptir. Bunlar arasında:
- Taşınma yardımı (tek seferlik)
- Yeni projede kiracı olarak öncelikli hak tanınması (bazı projelerde)
- Mağduriyet yaşanması halinde yasal yollara başvurma hakkı
Kiracıların da riskli yapı tespitinden sonra belediye ya da bakanlık birimlerine başvurarak haklarını talep etmeleri mümkündür.
Tazminat Davası Nasıl Açılır?
Eğer dönüşüm sürecinde size ait bir mülk eksik değerle kamulaştırıldıysa ya da hiç ödeme yapılmadıysa, idare mahkemesine tazminat davası açma hakkınız bulunmaktadır.
Dava açmak isteyen hak sahipleri için önerilen adımlar:
- Yapının yıkımına ilişkin tüm belgeleri arşivleyin
- Eksik ödeme varsa, ödeme dekontlarını saklayın
- Bir avukat aracılığıyla 60 günlük dava süresini kaçırmadan başvuru yapın
- Gerekirse bilirkişi raporu talep edin
Bu süreçte uzman desteği almak, hak kayıplarını önlemek adına önemlidir. İstanbul Barosu gibi kurumlar, ücretsiz hukuk danışmanlığı hizmeti de sunmaktadır. Detaylar için İstanbul Barosu Resmi Sitesi üzerinden bilgi alabilirsiniz.
Kentsel Dönüşüm Mağduriyetleri ve Öneriler
Son yıllarda bazı projelerde hak sahiplerinin yeterince bilgilendirilmemesi, dönüşüm sürecinin ticari şirketler lehine işlemesi ya da değer tespiti konularında yapılan hatalar, ciddi mağduriyetlere yol açtı.
Bu nedenle aşağıdaki noktalara dikkat etmek gerekir:
- Projeye başlamadan önce tüm maliklerin yazılı onayı alınmalı
- Değer tespiti, bağımsız ekspertiz firmaları tarafından yapılmalı
- Alternatif konut ya da ödeme seçenekleri açıkça belirtilmeli
- Kiracı ve kullanıcılar bilgilendirilerek sürece dahil edilmeli
.
